Θωμάς Βενάκης: Ένας ακρίτας της παράδοσης

ΑΠΟ ΔΙΔΑΚΤΟΡΑΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΦΑΝΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΙΟΣ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗΣ

• Με τη μοναδική φωνή του διασώζει πολύτιμα κεφάλαια του λαϊκού μας πολιτισμού

30/08/2018 της Εύας Λαδιά

Είναι κάποιοι Ρεθεμνιώτες που δίνουν την αφορμή για δημοσιογραφική αναφορά με διαφορετικό ερέθισμα κάθε φορά.

Γιατί φύσεις ανήσυχες καθώς είναι ξοδεύουν την ενέργειά τους σε διαφορετικές και πολυσήμαντες ενασχολήσεις.

Από τους πιο αντιπροσωπευτικούς ο Θωμάς Βενάκης. Κάποιοι αμέσως θα φέρουν στο μυαλό τους τον επιστήμονα με τις εξαιρετικές σπουδές στο εξωτερικό που επέστρεψε να υπηρετήσει τον τόπο του αν και είχε αρχίσει να δημιουργεί λαμπρή καριέρα εκεί.

Άλλοι πάλι θα θυμηθούν τον καθηγητή τους αυστηρό μεν αλλά και πολύτιμη πηγή για να αντλήσουν νάμα της κρητικής παράδοσης και να γεμίσουν περηφάνια για την καταγωγή τους.

Για παράδειγμα έγραφε κάποιος με την υπογραφή ΦΑΣ στην εφημερίδα «Πατρίς» Ηρακλείου:

«Το ταλέντο του Θωμά Βενάκη ήταν γνωστό εδώ και πολλά χρόνια στους Ανωγειανούς. Θυμάμαι ότι ως καθηγητής της Χημείας στη Β' Λυκείου, τη μισή ώρα του μαθήματος την αφιέρωνε στο παραδοσιακό τραγούδι και στον ανωγειανό πηδηχτό. Η αλήθεια είναι, κάνοντας σήμερα τον απολογισμό, περισσότερα πράγματα θυμόμαστε από το μάθημα για την Παράδοση του τόπου μας, παρά από τις… χημικές ενώσεις.

Μπράβο Θωμά, τ' Ανώγεια πάντα σε θυμούνται και πάντα σε εκτιμούν».

Είναι κι άλλοι που θα σκεφτούν τον διευθυντή του σχολείου που έφερε τη φύση στις απρόσωπες αίθουσες μαθαίνοντας τους μαθητές πρώτα να σέβονται το περιβάλλον.

Άλλοι πάλι θα φέρουν την εικόνα ενός Κρητίκαρου με βιβλική μορφή που συνηθίζει να κάνει το πέρασμά του από την πόλη με το βουργιάλι του γεμάτο από την ευωδιά των φυτών της κρητικής γης. Καμιά φορά θα δεις κρεμασμένο στ' αυτί κι ένα κλωνάρι βασιλικό που σε γυρίζει στα παιδικά σου χρόνια ή σου θυμίζει Καζαντζακικές αναφορές.

Μια αξέχαστη βραδιά

Κι εγώ πόσα δεν έχω να θυμηθώ αλήθεια όταν σκεφτώ το Θωμά Βενάκη…

Πρώτα φέρνω στο μυαλό μου μια αξέχαστη βραδιά στο φιλόξενο σπίτι του Αντώνη Χαραλαμπάκη σε ένα τραπέζι γεμάτο από τα καλούδια που μόνο η Ελένη ξέρει να μας ετοιμάζει και να μας οδηγεί σε γαστριμαργικές ατασθαλίες.

Κάποια στιγμή κι όταν πια τέλειωσε το σερβίρισμα γιατί δεν υπήρχε και χώρος για άλλη πιατέλα, είδαμε το Θωμά να κλείνει τα μάτια με μια έκφραση στη βιβλική του μορφή που θύμιζε πιστό όταν επικαλείται τη θεία ευλογία.

Αμέσως οι γνώστες μας έκαναν νόημα να σωπάσουμε. Δεν πέρασαν παρά λίγα λεπτά και μια φωνή απερίγραπτης μεγαλοπρέπειας γέμισε το χώρο.

Αν ήμασταν αρχαιολάτρες θα υποστηρίζαμε επηρεασμένοι και από το παρουσιαστικό ότι ο Δίας βγήκε στο κέφι και άρχισε να τραγουδά.

Μα τι φωνή ήταν αυτή!…

Λίγους μήνες αργότερα τον παρακάλεσα να πάμε για μια τηλεοπτική καταγραφή στο Αρκάδι.

Πρόθυμος εκείνος αποδέχτηκε την πρόσκληση και 'μεις νιώσαμε κολακευμένοι γιατί ο Θωμάς Βενάκης δεν ανταποκρίνεται πρόθυμα σε τηλεοπτικά καλέσματα.

Θα ήταν περιττό να αναφέρω ότι με τις πρώτες νότες του ριζίτικου εκεί έξω από το μοναστήρι, ένα μικρό πλήθος είχε μαζευτεί γύρω από το πεζούλι που ακουμπούσε ο Θωμάς και τον θαύμαζε.

Θυμάμαι ακόμα μια εκπομπή του Γιώργη Βιτώρου, όπου ο Θωμάς απήγγειλε τη Λιογέννητη. Τι άκουσμα Θεέ μου. Λέγεται ότι μετά τα επτά λεπτά χάνεται το ενδιαφέρον των ακροατών. Ο Θωμάς δημιουργεί την εξαίρεση. Αυτός απήγγειλε και κανένας δεν εύρισκε το κουράγιο να τον διακόψει αδιαφορώντας για την αυστηρή διαχείριση του τηλεοπτικού χρόνου.

Ιδανικός ερμηνευτής μικρασιάτικων τραγουδιών

Και το τελευταίο που με συγκλονίζει όποτε θυμάμαι το Θωμά είναι το άκουσμα μικρασιάτικων τραγουδιών.

Θλίβομαι μάλιστα όσο θυμάμαι πως κανένας από τους δυο συλλόγους μας (ένα εγώ συνίδρυσα με άλλους μικρασιάτες κι έναν παρέδωσα στο μακαριστό Άνθιμο) δεν έδειξε το απαιτούμενο ενδιαφέρον να αξιοποιήσει αυτό το λάτρη της παράδοσης. Αυτό τον Κρητικό που τραγουδά με τόσο μεράκι τα τραγούδια των αλησμόνητων πατρίδων.

Ας είναι.

Ανατράφηκε με «Ερωτόκριτο»

Ο Θωμάς Βενάκης γεννήθηκε στο Ζουρίδι από οικογένεια αγνών λειτουργών της παράδοσης. Μεγάλωσε και ανατράφηκε με «Ερωτόκριτο» και Ριζίτικα τραγούδια που τραγουδούσε ο λεβέντης Κρητικός πατέρας του τόσο χαρισματικά. Και τα τραγουδούσε μέχρι το τέλος της ζωής του στα 96 χρόνια του…

Αναφέρει ο Θωμάς σχετικά στην εξαιρετικά καλαίσθητη ιστοσελίδα του.

«Μεγάλωσα καί θέριεψα μέ τά ἀρχέγονα καί αἰώνια ἀκούσματα ἀπό τήν ἀρχαγγελική φωνή του καί τό λυρικό του λόγο…».

Έτσι και ο άρχοντας Βενοσήφης παίρνει το δικό του μερτικό τιμής για το γόνο του που αναδεικνύει τους θησαυρούς της παράδοσης…

Είναι μοναδικός και ο τρόπος που ο Θωμάς Βενάκης εξιστορεί τα της σημαντικής πορείας του μέχρι σήμερα Αναφέρει σχετικά:

«Μετά τά φτωχικά γυμνασιακά μου χρόνια καί τά ἐπίσης φτωχικά φοιτητικά μου χρόνια στό τμῆμα Χημικῶν τοῦ Πανεπιστημίου Πατρῶν, συνέχισα μεταπτυχιακές σπουδές στό Πανεπιστήμιο Ζυρίχης μέ τήν ἀπόκτηση τοῦ Διδακτορικοῦ μου στή Χημεία…».

Άφησε όμως πίσω του μεγάλες ευκαιρίες σπουδαίας καριέρας στο εξωτερικό και γύρισε στον τόπο του για να προσφέρει στην εκπαίδευση. Κι αυτό τον απολογισμό μας κάνει επιμένοντας και στα σημεία στίξης άλλων εποχών:

«Στά 34 χρόνια τῆς ἐκπαιδευτικῆς-παιδαγωγικῆς πορείας μου, στάθηκα μέ σεβασμό στό λειτούργημά μου καί προσπάθησα «...νά δώσω φῶς ἀπό τή φλόγα μου κι ἄς εἶμαι ἕνα ταπεινό λυχνάρι».

Αυτά λέει με άκρα ταπεινότητα ο άνθρωπος που κάνει την παρουσία του αισθητή ακόμα κι αν δεν προφέρει λέξη. Αυτά μας καταθέτει ο τραγουδιστής με τη στεντόρεια φωνή που σε ανεβάζει στα μεσούρανα ακόμα και χωρίς μικρόφωνο που συνήθως του είναι περιττό.

Ο Θωμάς Βενάκης ομολογεί με παρρησία πως η εκπαίδευση του έδωσε την ευκαιρία να μεταλαμπαδεύσει στα παιδιά την ιερή φλόγα της παράδοσης.

Και το πιστοποιούν οι παρακάτω στίχοι του που αφορούν τη στιγμή αποχωρισμού δασκάλου και μαθητή:

«Ἐδά στά ξεχωρίσματα, ἐτούτηνέ τήν ὥρα

πές μου, νά ζήσεις, Δάσκαλε, ἴντα μου παραγγέλνεις.

Νιέ μου ἀκριβέ, τή νιότη σου πολλά νά τήν προσέχεις,

καί κάλλιο τόν ἀνήφορο στό διάβα σου νά παίρνεις.

Τσή κορυφῆς τό φτάξιμο πολλούς ἔχει τσί κόπους,

μά σά θά φτάξεις, χαίρεται καί ἀναγαλλιάζει ὁ νοῦς σου.

Στή ΛΕΥΤΕΡΙΑ καί στήν ΤΙΜΗ νά ζήσεις τή ζωή σου».

Ο Θωμάς Βενάκης ποτέ δεν ξέχασε να αναφέρεται στους ανθρώπους που τον επηρέασαν μέχρι σήμερα και κυρίως στους δασκάλους της παράδοσης.

Έτσι μετά τον πατέρα του Ιωσήφ σειρά παίρνει ο μεγάλος Σίμωνας Καράς του οποίου υπήρξε μαθητής και στον οποίο αφιερώνει τον πρώτο του δίσκο με τίτλο «Ρουμπίνι και ζαφείρι μου» Μικρασιάτικα τραγούδια.

Αφιερωμένος στην παράδοση

Σήμερα ο Θωμάς Βενάκης είναι συνταξιούχος της εκπαίδευσης στην οποία αφιέρωσε 34 χρόνια, από τα οποία τα 27 ως διευθυντής στην Αργυρούπολη και τα Ανώγεια αλλά πάντα ενεργός στην έρευνα της παράδοσης.

Με αξιοπρέπεια πάντα λειτουργεί και προσφέρει ο περήφανος αυτός ιεροφάντης της παράδοσης. Αυτοί που ξέρουν συγχαίρουν το πάθος του για την τελειότητα. Κάθε του μουσική έκδοση περίτεχνα δοσμένη και σε γραφιστική πρόταση και σε ποιότητα ήχου.

Απόλαυση να τον ακούς.

Ο ίδιος έχει τη μουσική σε πρώτη προτεραιότητα κι όταν μιλά κι όταν σκέπτεται. Γιατί όπως συνηθίζει να λέει «η μουσική ήταν πάντα στη ζωή μου».

Και μόλις πήρε τη σύνταξη αποφάσισε με όποιο κόστος να μας δίνει το πολύτιμο υλικό που έχει συγκεντρώσει. Έτσι μας διασώζει ένα σπάνιο θησαυρό.

Έχει ακόμα πολλά να μας δώσει αλλά πόσο να τον στηρίξουν οι δικές του αντοχές; Μια περιουσία έχει διαθέσει μέχρι σήμερα. Πόσο άλλο ν' αντέξει τη μεγάλη οικονομική θυσία για να διασώσει τον λαϊκό μας πλούτο; Κάτι από τη φωνή της κρητικής παράδοσης και όχι μόνο.

Ο ίδιος συνηθίζει να λέει ότι ποτέ δεν επιδιώκει τη στήριξη του Θωμά αλλά αποκλειστικά και μόνο τη στήριξη της παράδοσης.

Ας ελπίσουμε ότι κάποιοι θα τον νοιαστούν για να μπορέσει να μας δώσει ακόμα περισσότερα και στην άχαρη εποχή που ζούμε να αναβαπτιστούμε μέσα από αυτά στις παραδοσιακές μας αξίες που μας κάνουν ξεχωριστούς αλλά ακόμα δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει σαν νεοέλληνες.